Φέρνουν τα χρήματα την ευτυχία;

Το ερώτημα εάν τα χρήματα φέρνουν την ευτυχία απασχολεί τον άνθρωπο εδώ και αιώνες. Σε μια εποχή, όπου οι ζωές μας σχεδόν αδιαλείπτως συνδέονται με την αναζήτηση του πλούτου, αξίζει να σκεφτούμε αν πραγματικά η ευτυχία βρίσκεται σε αυτόν τον δρόμο ή αν υπάρχουν άλλοι παράγοντες που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας. Πώς, λοιπόν, το χρήμα σχετίζεται με την ευτυχία μας;

Είναι γεγονός ότι σε έναν μεγάλο βαθμό οι ζωές μας περιστρέφονται γύρω από τα χρήματα. Ως άνθρωποι αφιερώνουμε πολύ χρόνο και ενέργεια για να τα αποκτήσουμε και να τα διαχειριστούμε. Η απόκτησή τους, όμως, θα μας οδηγήσει στο πολυπόθητο αίσθημα της ευτυχίας; Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι ενώ στο παρελθόν τα αποτελέσματα ερευνών είχαν απορρίψει τη συσχέτιση του χρήματος με την ευτυχία, υπογραμμίζοντας ότι οι άνθρωποι αντλούν ικανοποίηση και χαρά από τις σχέσεις τους, κάποιες πρόσφατες μελέτες τα διαψεύδουν, λέγοντάς μας, μάλιστα, ότι τα χρήματα «αγοράζουν» την ευτυχία. Συγκεκριμένα, στις περιπτώσεις που τα κέρδη από τα χρήματα αυξάνονται,

φαίνεται ότι αυτή η αύξηση επηρεάζει τα επίπεδα ευτυχίας.

Είναι αλήθεια ότι η οικονομική άνεση διασφαλίζει την πρόσβαση σε βασικές ανάγκες, όπως

τροφή, στέγη, υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση, ενώ ταυτόχρονα παρέχει την ελευθερία επιλογής για δραστηριότητες που συμβάλλουν στην ευτυχία μας. Αυτό συχνά οδηγεί στη μείωση το οικονομικού στρες και της ανησυχίας σχετικά με το μέλλον. Τα χρήματα μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας, παρέχοντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Επίσης, μας εξασφαλίζουν τα μέσα ώστε να ακολουθήσουμε ό,τι υποδεικνύει η καρδιά μας και να θέσουμε ως προτεραιότητα την εκπλήρωση των ονείρων μας, ενώ παράλληλα μας καθιστούν αρωγούς στους λιγότερο τυχερούς ή και σε εκείνους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, καθώς μέσω της προσφοράς αντλούμε την ανάλογη ψυχική ευχαρίστηση.

Ωστόσο, οι όποιες συνθήκες χαράς και ικανοποίησης, που προκύπτουν από την επίτευξη ενός υψηλού επιπέδου οικονομικής ασφάλειας, είναι συχνά προσωρινές. Έτσι, επιστρέφουμε στην αρχική ψυχολογική κατάσταση, αφού οι πλούσιες εμπειρίες στον χώρο της καταναλωτικής ευχαρίστησης αρχίζουν να χάνουν τη γοητεία τους. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τα χρήματα μπορεί να διαμορφώσουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής, αλλά δεν μπορούν να αγοράσουν τις ποιοτικές σχέσεις, που αποτελούν τον πυρήνα της ανθρώπινης ευεξίας. Οι σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, η συναισθηματική σύνδεση και η στήριξη που προσφέρουν αποτελούν το πιο σημαντικό κομμάτι στη ζωή μας. Αντιθέτως, οι υλικές απολαύσεις προσφέρουν παροδική ικανοποίηση, αδυνατώντας να αντικαταστήσουν τη συναισθηματική εμπειρία της στενής σχέσης και της αμοιβαίας αγάπης.

Για να απαντήσουμε όμως στο ερώτημα «αν το χρήμα φέρνει την ευτυχία», χρειάζεται να

εξετάσουμε τη σημασία της έννοιας της ευτυχίας. Αναμφίβολα, η ευτυχία συνιστά κατάσταση βαθιάς ικανοποίησης, που επηρεάζει την ευεξία μας και το βιοτικό μας επίπεδο. Για πολλούς, είναι η έκσταση που βιώνουν σε μια στιγμή καλλιτεχνικής δραστηριότητας ή αφοσίωσης σε ένα έργο που τους συναρπάζει. Για άλλους, είναι οι σχέσεις, η ενατένιση ενός ηλιοβασιλέματος ή το άκουσμα μιας μελωδίας. Το να είναι κανείς ευτυχισμένος δεν συνιστά μια μόνιμη κατάσταση εφορίας, αλλά κυρίαρχες στιγμές χαράς και ικανοποίησης. Μα, για να φτάσουμε σε αυτές τις στιγμές, χρειάζεται να έχουμε εκπληρώσει πρώτα τις βιολογικές ανάγκες μας ως ανθρώπινα όντα.

Ο Αbraham Maslow έθεσε τη σημασία της κάλυψης των βασικών αναγκών ως καίρια για την

επιβίωσή μας αλλά και για την προσωπική μας ανέλιξη στα ανώτερα επίπεδα της πυραμίδας των αναγκών. Η επίτευξη της ασφάλειας, της συντροφικότητας, της εκτίμησης και της προσωπικής ολοκλήρωσης έπονται των φυσικών αναγκών. Ο Maslow, επίσης, αναφέρθηκε στην ευτυχία ως μια ψυχική κατάσταση που βιώνεται μέσω ενός δημιουργικού «είμαι». Στο άρθρο του «A Theory of Human Motivation» διαχώρισε τη δημιουργικότητα από την επιδίωξη της κατοχής, καταλήγοντας ότι η τελευταία απομακρύνει τον άνθρωπο από το αίσθημα της ευτυχίας.

Αντίθετα, στη σύγχρονη κοινωνία μας, ειδικά στα νεότερα άτομα, κυριαρχεί η πεποίθηση ότι τα χρήματα και τα υλικά αγαθά οδηγούν στην ευημερία. Ας σκεφτούμε πώς η σημερινή «κουλτούρα» επηρεάζει τις αντιλήψεις μας σχετικά με την ευτυχία και την επιτυχία. Τα ΜΜΕ, τα social media, οι διαφημίσεις, τα τραγούδια κ.ά. διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο διαμόρφωσης των απόψεών μας. Συχνά προβάλλονται ιδανικές εικόνες επιτυχημένων ανθρώπων, που απολαμβάνουν τον πλούτο, την επαγγελματική επιτυχία και τη δόξα. Έτσι, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το κέρδος περισσότερων χρημάτων και η αγορά πολυτελών αγαθών είναι ο δρόμος προς την ευτυχία, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την πνευματική και δημιουργική της διάσταση.

Το αίσθημα της ευτυχίας, εντούτοις, σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, φαίνεται να

προσεγγίζεται ουσιαστικότερα μέσα από τη δημιουργική μας αυτοπραγμάτωση, την αυθεντικότητα, την ευαισθησία, την αυθεντική έκφραση και την εκπλήρωση των επιθυμιών και των ονείρων μας. Δεν είναι απαραίτητο να ζήσουμε μια τέλεια ζωή σαν παραμύθι, αλλά μπορούμε να θέτουμε στόχους που μας εξελίσσουν και διαμορφώνουν την πραγματικότητά μας μέσα από τις δικές μας επιλογές και αποφάσεις. Η δυστυχία μπορεί να προκύψει, όταν αφήνουμε τους άλλους να επιλέγουν τον τρόπο ζωής μας. Για πολλούς, η εύρεση της προσωπικής αλήθειας και το βίωμα της ολοκλήρωσης δεν έρχεται πραγματικά ποτέ. Γι’ αυτό είναι αναγκαίο να εξασκούμε την ικανότητα αξιολόγησης ανάμεσα στις πραγματικές επιθυμίες μας και τις παραπλανητικές ανάγκες που μας επιβάλλονται. Για να αποκτήσουμε αυτή την ικανότητα διάκρισης ανάμεσα στις ψευδείς και γνήσιες ανάγκες, είναι βασικό

να απαντήσουμε σε μερικές ερωτήσεις αυτογνωσίας, όπως: «ποιος είμαι;» «ποιος είναι ο σκοπός μου;» «ποιες είναι οι αξίες μου;»

Αν πραγματικά επιθυμούμε να βιώσουμε συναισθήματα πληρότητας και ευτυχίας, θεμέλια

αποτελούν η διαμόρφωση της αυθεντικής αυτοεικόνας, η δημιουργία στόχων και οι αξίες μας. Όλοι μας χρειαζόμαστε να δώσουμε κάποιο νόημα στην ύπαρξή μας, αλλά πολλές φορές αναζητούμε αυτό το νόημα έξω από εμάς. Μόνο μέσω της αυτογνωσίας, της αυτοπαρατήρησης και της κριτικής σκέψης θα απελευθερώσουμε το μυαλό μας από τις εξωτερικές επιρροές και θα δώσουμε το δικό μας νόημα. Τελικά, κατά την εσωτερική μας αναζήτηση, το ερώτημα αν «φέρνουν τα χρήματα την ευτυχία» μετατρέπεται στο ερώτημα «τι δίνει νόημα και αξία στη ζωή».